اسپریتیسم

ارتباط با ارواح از نوع هیپنوتیزم واقعیت دارد و از نظر علمى ثابت شده است و نمونه‌هاى فراوانى وجود دارد که با خواب مغناطیسى ، « عامل » ( خواب کننده ) روح « معمول » ( خواب شونده ) را در اختیار گرفته و از یک شهر به شهر دیگرى روانه کرده و اطلاعاتى را از او اتخاذ نموده و سپس شواهد صدق آن بر همگان روشن شده است . ( ۱ )
اما ارتباط با ارواح به شکل اسپریتیسم که در چند دهه گذشته در اروپا رواج پیدا کرد ، اوهامى بیش نیست ، گرچه اصل ارتباط ارواح واقعیت دارد و در متون دینى شواهد و دلایلى براى اثبات آن وجود دارد .
با توجه به متون دینى ارتباط با ارواح امر محالى نیست ، لیکن چنان نیست که از هر کسى ساخته باشد ، بلکه شرایط ویژه و بسیار دشوارى را مى‌طلبد و تنها افراد بسیار برجسته‌اى توانایى چنین کارى را دارند . چه بسا میان
هزاران مدعى چنین کارى تنها یک نفر را به سختى مى‌توان یافت که در ادعاى خود صادق باشد .
مدعیان این کار با استفاده از افراد ساده لوح و زودباور ، از طریق چرخاندن میز ، استکان و صفحه کاغذ حاوى حروف الفبا وانمود مى‌کنند که با ارواح تماس برقرار نموده‌اند . این کار با بررسى‌هاى دقیق به عمل آمده توسط برخى از دانشمندان غربى ، نیز توسط برخى از عالمان دینى و اسلامى ثابت شده که ادعاى آنان در زمینه احضار ارواح واقعیت ندارد .
در سال ۱۸۷۵ میلادى انجمن فیزیک وابسته به دانشگاه « سن‌پترزبورک » هیأتى را مأمور کرد تا درباره احضار ارواح به مطالعه بپردازد و نتایج تحقیقات خود را اعلام کند . دین هیأت پس از بررسى‌هاى فراوان اعلان کرد که پدیده‌هاى مربوط به احضار ارواح به علت حرکات ناخودآگاه ، یا اشتباه ضمیرى مى‌باشد و احضار ارواح ادعایى ، بیش نیست .
واعظ شهیر مرحوم محمد تقى فلسفى مى‌گفت : من در یکى از جلسات احضار ارواح حضور داشتم . هر یک از حاضران به نوبت نزد « مدیوم » ( کسى که مدّعى احضار ارواح است ) . مى‌رفت و مى‌گفت : روح فلانى شخص را حاضر کن . وى نوشته‌اى را در سوراح میز مى‌گذاشت و با چرخاندن چرخ دنده به داخل میز مى‌برد و بعد از چند دقیقه نوشته‌اى از آن ظاهر مى‌شد که مثلاً روح عموى شما حاضر شده است و به شما سلام مى‌رساند و جویاى حال شما است . آقاى فلسفى مى‌گوید : من از هیچ یک از آن چه مشاهده کرده بودم ، قانع نشدم که پاسخ سئوال‌ها مربوط به روح است ، تا نوبت به من مى‌رسید . گفتم : روح حکیم ابوالقاسم فردوسى شاعر نامدار ایران را براى من احضار کن . مدیوم نوشته‌اى به میز سپرد و بعد از پنج دقیقه چرخ دنده را چرخاند و کاغذى از آن ظاهر شد که نوشته بود جناب آقاى محمد تقى فلسفى روح حکیم ابوالقاسم فردوسى این جا حضور دارد و به شما سلام مى‌رساند . من گفتم : با این نوشته قانع نشدم که روح فردوسى حاضر شده است . مى‌خواهیم از او سئوالى کنم . مدیوم گفت : وقت شما تمام شده است . بار دیگر در نوبت قرار بگیر تا نوبت تو فرا برسد . نوبت که به من رسید ، یک صفحه نوشته به او دادم و گفتم : این را بده به روح حکیم ابوالقاسم فردوسى تا به صورت نظم همانند شاهنامه ، درآورد ، و مى‌دانستم که این مدیوم نمى‌تواند مانند فردوسى شعر بسراید . کاغذ را در سوراخ میز گذاشت و چرخ دنده را چرخاند و بعد از گذشت ده دقیقه با ناراحتى تمام کاغذى را از میزبیرون آورد که نوشته بود : جناب آقاى فلسفى روح حکیم ابوالقاسم فردوسى از این سؤال شما ناراحت شده و قهر نموده است و از این جا رفته است .
از امثال این گونه گزارش‌ها فهمیده مى‌شود که احضار روح به شکل « اسپریتیسیم » شیطنتى بیش نیست و معمولاً افراد ساده لوح تحت تأثیر قرار مى‌گیرند .
آیت الله مکارم شیرازى در کتاب عدد ارواح درباره شیطنت‌هاى مدعیان احضار ارواح مفصل بحث نموده است . او نیز در عین حال که اصل مسئله ارتباط با ارواح را به عنوان یک واقعیت پذیرفته ، اما به سوء استفاده‌هایى که در این مسئله صورت گرفته و موهوماتى که در آن وجود دارد ، اشاره کرده است .
آیت الله جوادى آملى در این باره مى‌گوید : این که برخى مى‌گویند : ما با ارواح موکّل سماوات یا با فرشتگان یا جنیان یا با ارواح مؤمنان یا زندگان ارتباط برقرار کردیم ، راه اثبات ندارد ، حتى براى خودشان ، هر چند ثبوتاً ممکن است که آدمى با فرشته‌اى موکّل آسمان یا زمین یا شیاطین انس و جن یا با ارواح مردگان و زنده ارتباط برقرار کند . زیرا آن‌ها مجردند و انسان هم داراى روح مجردات و مجرد مى‌تواند با مجرد دیگر ارتباط برقرار کند . اما راه اثبات این مسئله آسان نیست . به هر روى اگر کسى مدّعى ارتباط بود ، دلیلى براى اثبات ندارد .
تفسیر موضوعى قرآن ، جوادى آملى ، ح ۱ ، ص ۱۱۹ ج